علائم بلوغ زودرس در دختران و پسران

علائم و نشانه ها شامل ایجاد موارد زیر قبل از 8 سالگی در دختران و قبل از 9 سالگی در پسران است.

علل ایجاد بلوغ زودرس

برای درک اینکه چه چیزی باعث این پدیده در برخی از کودکان می شود، دانستن این نکته مفید است که مغز این فرآیند را، با تولید هورمونی به نام هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) شروع می کند.

هنگامی که این هورمون به غده هیپوفیز می رسد – یک غده کوچک لوبیایی شکل در پایه مغز شما – منجر به تولید هورمون های بیشتری در تخمدان ها برای زنان (استروژن) و بیضه ها برای مردان (تستوسترون) می شود.

استروژن در رشد و توسعه خصوصیات جنسی زنانه نقش دارد. تستوسترون مسئول رشد و توسعه خصوصیات جنسی مردانه است.

اینکه چرا این روند در برخی از کودکان زود شروع می شود بستگی به این دارد که آیا بلوغ زودرس مرکزی دارند یا بلوغ زودرس محیطی.

انواع

▪️ بلوغ زودرس مرکزی

علت این نوع بلوغ اغلب قابل شناسایی نیست.

در این نوع بلوغ ، فرآیند بلوغ خیلی زود شروع می شود. الگو و زمان بندی مراحل در فرآیند این نوع بلوغ طبیعی است. برای اکثر کودکان مبتلا به این بیماری، هیچ مشکل پزشکی زمینه ای و هیچ دلیل قابل شناسایی برای آن وجود ندارد.

📌 در موارد نادر، بلوغ زودرس مرکزی ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

✔️ تومور در مغز یا نخاع (سیستم عصبی مرکزی)

✔️ نقص در مغز که در بدو تولد وجود دارد، مانند تجمع بیش از حد مایعات (هیدروسفالوس) یا تومور غیر سرطانی (هامارتوما)

✔️ تابش به مغز یا نخاع

✔️ آسیب به مغز یا نخاع

سندرم مک‌کون آلبرایت – یک بیماری ژنتیکی نادر که بر استخوان‌ها و رنگ پوست تأثیر می‌گذارد و باعث مشکلات هورمونی می‌شود.

هیپرپلازی مادرزادی آدرنال – گروهی از اختلالات ژنتیکی شامل تولید غیر طبیعی هورمون توسط غدد فوق کلیوی

کم کاری تیروئید – وضعیتی که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی کند

▪️ بلوغ زودرس محیطی

استروژن یا تستوسترون در بدن کودک شما باعث این نوع بیماری می شود.

بلوغ محیطی که کمتر رایج است، بدون دخالت هورمون در مغز شما (GnRH) رخ می دهد که به طور معمول شروع بلوغ را آغاز می کند. در عوض، علت ترشح استروژن یا تستوسترون در بدن به دلیل مشکلات مربوط به تخمدان ها، بیضه ها، غدد فوق کلیوی یا غده هیپوفیز است.

📌 در دختران و پسران، موارد زیر ممکن است منجر به بلوغ زودرس محیطی شود:

تومور در غدد فوق کلیوی یا در غده هیپوفیز که استروژن یا تستوسترون آزاد می کند.

سندرم مک‌کون آلبرایت، یک اختلال ژنتیکی نادر است که بر رنگ پوست و استخوان‌ها تأثیر می‌گذارد و باعث مشکلات هورمونی می‌شود.

قرار گرفتن در معرض منابع خارجی استروژن یا تستوسترون، مانند کرم ها یا پمادها

در دختران، بلوغ محیطی نیز ممکن است با:

▪️ کیست های تخمدان

▪️ تومورهای تخمدان

در پسران، بلوغ محیطی نیز ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

▪️ تومور در سلول های سازنده اسپرم (سلول های زاینده) یا در سلول های سازنده تستوسترون (سلول های لیدیگ).

▪️ یک اختلال نادر به نام زودرس جنسی خانوادگی مستقل از گنادوتروپین، که به دلیل نقص در یک ژن ایجاد می شود، می تواند منجر به تولید زودرس تستوسترون در پسران، معمولا بین سنین 1 تا 4 شود.

دلایل و علت بلوغ زودرس در دختران شامل موارد زیر است:

مرکزی یا CPP: اصطلاح پزشکی برای اکثر موارد بلوغ زودرس، که در آن هیپوتالاموس و غدهٔ هیپوفیز زودتر از معمول فعال می‌شود و شروع به تولید هورمون‌ها می‌کند. معمولاً علت پزشکی زمینه‌ای برای این فعال شدن وجود ندارد و در واقع، بلوغ صرفاً به دلایلی که دانشمندان هنوز به طور کامل نمی‌دانند، زودتر شروع می‌شود.

برخی کارشناسان بر این باورند که ژنتیک ممکن است در این بیماری مرکزی نقش داشته باشد. دختران مادرانی که اولین پریود خود را در ۱۰ سالگی یا زودتر داشتند، احتمال بیشتری برای بلوغ زودرس مرکزی دارند. دیگر کارشناسان حدس می‌زنند که مواد شیمیایی موجود در محیط برای مثال، فتالات‌ها می‌توانند باعث بلوغ زودرس مرکزی شوند، اما هیچ شواهد محکمی برای تأیید این نظریه وجود ندارد. حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از موارد این بیماری ناشی از عارضه‌های پزشکی از جمله موارد زیر هستند:

• ضایعات مغزی یا نخاع
• مشکل ساختاری در مغز
• پرتودهی به دستگاه عصبی مرکزی برای درمان سرطان
• ناهنجاری ژنتیکی
• کم‌کاری تیروئید

بلوغ زودرس محیطی یا PPP: هرچند بسیار نادرتر از مرکزی یا CPP است.

در این وضعیت، تخمدان‌ها یا غدد آدرنال زودتر از معمول شروع به ساخت هورمون می‌کنند. علل احتمالی بلوغ زودرس محیطی شامل موارد زیر است:

• کیست یا تومور تخمدان
• تومور غدهٔ آدرنال
• کم‌کاری غدهٔ تیروئید
• ناهنجاری ژنتیکی
• قرار گرفتن در معرض داروها، کرم‌ها یا ژل‌های هورمونی

چه زمانی برای بلوغ زودرس دختران باید با پزشک تماس گرفت؟

اگر دخترتان هفت ساله یا کوچک‌تر است و علائم بلوغ را نشان می‌دهد، حتماً موضوع را با پزشک کودک خود در میان بگذارید. جوانه زدن سینه‌ها یا موی اندام تناسلی به تنهایی، الزاماً به این معنا نیست که بلوغ کامل آغاز شده و ممکن است چندین سال طول بکشد تا تمام هورمون‌های ضروری برای بلوغ شروع به عمل کنند، اما اگر دیدید که سینه‌های دخترتان به سرعت طی دوره‌ای چهار تا شش ماهه رشد کردند و او ناگهان بسیار بلندقدتر شده، مهم است که این موارد فوراً توسط پزشک بررسی شود.

علاوه بر معاینهٔ کودک و تصمیم‌گیری در مورد نیاز او به آزمایش یا درمان، این معاینه و ملاقات زمان مناسبی برای ارزیابی سلامت جسمی و روانی دخترتان توسط پزشک است. این ملاقات همچنین فرصتی به دخترتان می‌دهد که از کسی در حرفهٔ پزشکی و نه فقط مامان یا بابا در مورد بدنش سؤال کند و از آن خجالت نکشد. وقتی ما بدنمان را بشناسیم، دیگر از چیزی در مورد واقعیت فیزیولوژیک آن خجالت نخواهیم کشید و این نکته‌ای است که ما باید به دخترانمان یاد بدهیم.

عواملی که خطر بلوغ زودرس کودک را افزایش می دهند عبارتند از:

دختر بودن. احتمال این بیماری در دختران بسیار بیشتر(از پسران) است.

آفریقایی-آمریکایی بودن. به نظر می رسد این بیماری بیشتر از سایر نژادها بر آفریقایی-آمریکایی ها تأثیر می گذارد.

چاق بودن. کودکانی که به طور قابل توجهی اضافه وزن دارند، بیشتر در معرض خطر این بیماری هستند.

قرار گرفتن در معرض هورمون های جنسی. تماس با کرم یا پماد استروژن یا تستوسترون، یا سایر مواد حاوی این هورمون ها (مانند داروهای بزرگسالان یا مکمل های غذایی)، می تواند خطر این بیماری را در کودک شما افزایش دهد.

داشتن سایر شرایط پزشکی این بیماری ممکن است عارضه‌ای از سندرم مک‌کون-آلبرایت یا هیپرپلازی مادرزادی آدرنال باشد – شرایطی که شامل تولید غیرطبیعی هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها) می‌شود. در موارد نادر، این بیماری نیز ممکن است با کم کاری تیروئید همراه باشد.

دریافت پرتودرمانی از سیستم عصبی مرکزی. پرتودرمانی برای تومورها، لوسمی یا سایر شرایط می تواند خطر این بیماری را افزایش دهد.

عوارض احتمالی بلوغ زودرس عبارتند از:

▪️ قد کوتاه. کودکان مبتلا به بلوغ زودرس ممکن است در ابتدا به سرعت رشد کنند و در مقایسه با همسالان خود قد بلندی داشته باشند. اما، از آنجایی که استخوان‌های آن‌ها سریع‌تر از حد معمول بالغ می‌شوند، رشد آنها اغلب زودتر از حد معمول متوقف می‌شود. این می تواند باعث شود که آنها در بزرگسالی کوتاهتر از حد متوسط ​​باشند. درمان زودهنگام این بیماری، به ویژه زمانی که در کودکان بسیار کم سن رخ می دهد، می تواند به رشد قد آنها در مقایسه با بدون درمان کمک کند.

▪️ مشکلات اجتماعی و عاطفی. دختران و پسرانی که مدت‌ها قبل از همسالان خود به بلوغ می‌رسند، ممکن است نسبت به تغییراتی که در بدنشان رخ می‌دهد به شدت خودآگاه باشند. این ممکن است بر عزت نفس تأثیر بگذارد و خطر افسردگی یا سوء مصرف مواد را افزایش دهد.

چه غذاهایی باعث بلوغ زودرس می شود؟

اگرچه عوامل بلوغ زودرس بسیار گسترده است اما تحقیقات زیادی به نقش تغذیه کودکان در بلوغ زودرس اشاره کرده اند . در ادامه به این مسئله خواهیم پرداخت که چه ارتباطی بین تغذیه و بلوغ زودرس وجود داشته و چه غذاهایی باعث بلوغ زودرس می شود .

مصرف غذاهای پرچرب توسط مادر : مادرانی که در دوران بارداری و نوزادی کودک رژیم غذایی پرچرب داشته اند به احتمال بیشتری فرزندانشان به بلوغ زودرس دچار می شوند .

گوشت قرمز : تحقیقات نشان داده اند دخترانی که قبل از سن و زمان بلوغ بیشتر از 12 بار درهفته و به میزان زیاد از گوشت قرمز استفاده می کنند احتمال بروز بلوغ زودرس در آنها بیشتر است . این موضوع به معنی حدف گوشت قرمز نیست ولی در مصرف آن نباید زیاده روی شود . 

غذاهای چرب و شیرین : ابتلا به اضافه وزن و چاقی یکی از عوامل بروز بلوغ زودرس در کودکان است الگوهای‌غذایی نامناسب و نادرست می‌تواند بچه‌ها را با بلوغ زودرس مواجه کند . مثلا والدین باید مصرف غذاها و میان‌وعده‌های چرب و شیرین را در برنامه غذایی کودکان خود محدود کنند و آنها را از 6 ماهگی به خوردن خوراکی‌های چرب ، شور و شیرین عادت ندهند . نباید فرزندان خود را به مصرف لبنیات پرچرب یا دسرهای شیرین و غذاهای سرخ‌کرده که عامل افزایش وزن و ابتلا به بلوغ زودرس بچه‌ها هستند، عادت دهند . 

جگر مرغ : این ماده غذایی منبع هورمون هایی است که به مرغ تزریق می شود و نباید به کودکان داده شود .

سویا : سویا و مشتقات آن به دلیل دارا بودن حجم بالای هورمون فیتواستروژن ( Phytoestrogen ) باعث تغییرات هورمونی در کودکان و بلوغ زودرس می شود . حتی شیر خشک هایی نیز که پایه سویا دارند در آینده احتمال بروز این مشکل را بالا می برند . 

استفاده از آفت کش ها در تهیه مواد غذایی : امروزه از آفت کش ها و مواد زیادی در تهیه سبزیجات و میوه ها استفاده می شود . استفاده از مواد غذایی که به این طریق تهیه شده اند به دلیل وجود هورمون رشد و استروئید ها باعث بلوغ زودرس می شوند . 

کمبود ویتامین دی D : اگرچه نقش کمبود ویتامین D در بلوغ زودرس مشخص نیست اما تحقیقات نشان داده اند دخترانی که دچار بلوغ زودرس هستند به طور قابل توجهی ، بیشتر از دخترانی که رشد متناسب با سن دارند دچار کمبود ویتامین D هستند .

پیاز و کاکائو : به تازگی تحقیقاتی انجام شده که نشان می دهد امکان دارد این دو ماده غذایی روی بلوغ زودرس تاثیر دارند ولی هنوز تحقیقات کافی برای اثبات این موضوع انجام نشده است . 

آزمایشات بلوغ زودرس

• آزمایش هورمون FSH:

FSH یا هورمون محرک فولیکول، هورمونی است که در تولیدمثل در مردان و زنان نقش دارد. افزایش غیر طبیعی این هورمون در اوایل بلوغ مشاهده می شود.

• آزمایش هورمون LH:

هورمون LH یا هورمن لوتئینه کننده در تولیدمثل نقش دارد. این هورمون در رشد و بلوغ اندام‌های جنسی و ایجاد صفات ثانویه جنسی مؤثر می‌باشد. همچنین منجر به آزاد شدن تخمک از تخمدان (تخمک گذاری) در زنان یا تولید و ترشح تستوسترون در مردان می شود. افزایش غیر طبیعی این هورمون در اوایل بلوغ مشاهده می شود.

• آزمایش هورمون تستوسترون (Testosterone):

تستوسترون هورمون اصلی جنسی در مردان است و در دوران بلوغ در پسران افزایش می یابد. عامل اصلی و مسئول بروز صفات جسمی (فیزیکی) مردانه در این دوران به شمار می‌آید. تستوسترون در خون مردان و زنان وجود دارد. این آزمایش برای بررسی و تشخیص بلوغ زودرس انجام می شود.

• آزمایش هورمون 17-هیدروکسی پروژسترون (OH Progesterone-17):

این هورمون به عنوان بخشی از فرآیند تولید کورتیزول توسط غدد فوق کلیوی، تخمدان ها، بیضه ها و جفت تولید می شود و با آنزیم ها و پروتئین های خاصی به کورتیزول تبدیل می شود. سطوح بالای این هورمون در خون نشان دهنده یک بیماری ژنتیکی به نام هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH) است که در آن تولید کورتیزول و آلدوسترون کاهش یافته و تولید هورمون مردانه (آندروژن) افزایش می یابد. این آزمایش برای بررسی سندرم پیش از قاعدگی PCOS، بلوغ زودرس، ناباروری و همچنین به عنوان یکی از تست های غربالگری نوزادان انجام می شود.

• هورمون رشد یا GH:

غده هیپوفیز هورمون رشد یا سوماتروپین (Somatropin) تولید می کند و در تنظیم رشد اندام های مختلف بدن از بدو تولد تا پایان بلوغ نقش دارد. این کمبود هورمون در مردان جوانی ظاهر می شود که بلوغ جنسی، کوتاهی قد یا سایر نقایص رشدی دارند. از این تست برای تشخیص بلوغ زودرس نیز استفاده می شود.

• استرادیول:

استرادیول یکی از اصلی ترین هورمون های جنسی در زنان است. این هورمون رشد رحم و سینه را در زنان تحریک می کند. هورمن استرادیول در مردان به میزان بسیار کمتری، در رشد مؤثر است. سطوح بالای استرادیول می تواند نشان دهنده بلوغ زودرس در دختران و بلوغ تاخیری در پسران باشد.

تعیین نوع بلوغ زودرس

همچنین پزشک برای تشخیص نوع بلوغ زودرس آزمایش تحریک هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) را تجویز می کند.

در این آزمایش، پزشک یک نمونه خون می گیرد و سپس به کودک شما دارویی می دهد که حاوی هورمون GnRH است.
سپس نمونه های خون بیشتری در یک دوره زمانی گرفته می شود تا تعامل هورمون ها در بدن کودک بررسی شود.
در کودکان مبتلا به بلوغ زودرس مرکزی، GnRH باعث افزایش سطح سایر هورمون ها می شود. در کودکان مبتلا به بلوغ زودرس محیطی، سطح سایر هورمون ها ثابت می ماند.

جلوگیری

برخی از عوامل خطر بلوغ زودرس، مانند جنسیت و نژاد، قابل اجتناب نیستند. اما، کارهایی وجود دارد که می توانید برای کاهش شانس بلوغ زودرس کودکتان انجام دهید، از جمله:

بلوغ زودرس در پسران – بلوغ زودرس در دختر – علت و علائم بلوغ زودرس