تحقیق آماده اعجاز قرآن

چکیده

در آیات متعددی از قرآن کریم به مباحث علمی اشاره شده است. از آنجا که برخی از این اشارات علمی در زمان نزول قرآن کشف نشده بود و بشر قرن‌ها بعد به بخشی از آنها پی برد، طرح این مطالب علمی در قرآن، اخبار غیبی و اعجاز علمی این کتاب آسمانی محسوب می‌شود. در تفسیر نمونه ذیل آیات علمی قرآن، اکتشافات و علوم روز مورد توجه بوده و اعجازهای علمی آن‌ها مشخص گردیده است.اعجاز قرآن

در این مقاله آیاتی که در تفسیر نمونه سخن از اعجاز علمی آنها به میان آمده است، گردآوری و در پاره ای از موارد تحلیل شده است. این موارد 14 موضوع است که عبارتند از:

تزیین آسمان با ستارگان؛ جایگاه و مسیر مشخص ستارگان؛ حرکت دورانی و جریانی خورشید؛ حرکت زمین؛ قانون جاذبه؛ آماده شدن زمین برای زراعت به وسیله باران؛ زوجیت در گیاهان؛ رستاخیز انرژی‌ها؛ تشکیل تمام اجسام از اتم؛ زندگی اجتماعی زنبور عسل؛ آفرینش انسان از علق؛ شکل گیری استخوان ها در جنین؛ رقیق تر بودن هوا در ارتفاعات و بریدگی میان رشته کوه‌ها

مقدمه

اعجاز قرآن از مباحث مهم علوم قرآنی، کلام اسلامی و ادبیات عرب است که به دلایل معجزه‌ بودن قرآن می‌پردازد که در بین متکلمان به عنوان روشن‌ترین دلیل پیامبری حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله)‌ مطرح است.

دیدگاه علامه طباطبایی

علامه طباطبایی (رحمهالله‌علیه) برای مشخص کردنِ اینکه چه چیزی از قرآن معجزه می‌باشد، نظر ایشان را بیان می‌نمائیم‌. ایشان می‌فرمایند:

‌«قرآن کریم تنها از راه فصاحت و بلاغت، افراد را دعوت به مبارزه‌ نمی‌کند، بلکه از جهت معنی نیز پیشنهاد معارضه می‌نماید‌.» [۱]

آنگاه استاد علامه با استفاده از آیه‌ی شریفه‌ی ‌«افلا یتدبرون القران و لو کان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافاً کثیراً» [۲]

(آیا در قرآن تدّبر و تأمل‌ نمی‌کنند؟ در حالی‌ که اگر از جانب غیر خدا بود، در آناز جهت لفظ و معنا- اختلاف فراوان می‌یافتند‌.)

به یک نکته‌ی ظریف که هم بر اعجاز قرآن دلالت دارد و هم بر عدم تناقض و تضادّ و تحریف آیاتِ آن در طول تاریخ، اشاره کرده و فرموده‌اند:

‌«قرآن کریم از راه دیگر نیز تحدی می‌کند، و آن این است که این کتاب‌، تدریجاً با شرایطی کاملاً مختلف و گوناگون از گرفتاری و آسودگی و جنگ و صلح و قدرت و ضعف و… در مدت ۲۳ سال نازل شده است،اعجاز قرآن

اگر از جانب خدا نبود، و ساخته و پرداخته‌ی بشر بود، تناقض و تضادّ بسیاری در آن پدید می‌آمد و ناگزیر، آخر آن از اولش بهتر و مترقّی‌تر بود؛ چنانکه لازمه‌ی تکامل تدریجی بشر همین است؛ و حال آنکه آیات مکی آن با آیات مدنی، یکنواخت می‌باشد؛ و آخرش از اولش متفاوت نیست‌.» [۳]

آیات تحدی به اشکال متفاوت آمده که در آن‌ها تحّدی به همه‌ی قرآن‌، به ۱۰ سوره و… صورت پذیرفته مانند: ‌«کافران می‌گویند محمد قرآن را از پیش خود آورده است، بگو اگر راست می‌گوئید، شما هم هر کس جز خدا را که می‌توانید، به یاری طلبید و ده سوره مانند قرآن بیاورید‌.» [۴]

که علامه طباطبایی می‌فرمانید: ‌«آنچه در تحّدی‌ها از دشمن خواسته شده این است که کلامی همانند قرآن، با تمامی ویژگی‌های موجود در آن، بیاورد؛ یعنی کلامی که صفات برجسته‌ی معنوی قرآن را به انضمام فصاحت و بلاغت لفظی آن دارا باشد‌. [۵]

و در ادامه می‌فرمایند: ‌«کسانیکه آشنایی به زبان عربی دارند هرگز‌ نمی‌توانند تردید کنند که لهجه‌ی قرآن، لهجه‌ی شیوا و شیرینی است که درک انسان را از زیبایی خود مبهوت و زبان را از وصف آن الکن و زبون می‌سازد‌. نه شعر است و نه نثر، بلکه اسلوبی است وَرای هر دو که جذبه و کششی مافوق شعر و روانی مافوق نثر را دارد… سازمان وسیع معارف اعتقادی و اخلاقی و قوانین فردی و اجتماعی اسلام که اصول و کلیات آن در قرآن است، تنظیم غیر قابل خدشه، و تضاد و تناقض‌ناپذیر آن، از عهده‌ی بشر بیرون است، خاصّه به دست کسی که در شرایطی همانند شرایط زندگی پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) قرار گرفته باشد‌.» [۶]

وجه تمایز قرآن نسبت به سایر معجزات

به طور کلی این کتاب ۳ امتیاز بر تمام معجزات پیامبران پیشین و حتی سایر معجزات خود پیامبر اسلام دارد:

← قرآن بدون مرز زمان و مکان

کارهای اعجازآمیزی که از پیامبران پیشین نقل شده عموماً در دایره‌ی معینی از زمان و مکان قرار دارد، مثلاً اگر حضرت عیسی (علیه‌السلام) در گاهواره سخن می‌گوید یا اینکه موسی (علیه‌السلام) از دریا می‌گذرد این امور ‌خارق‌العاده در مدار معینی از زمان و در برابر عده‌ی خاصی صورت گرفته، بنابراین برای کسانی که شاهد و ناظر این جریانات نبوده‌اند، جنبه (حسی) نداشته است‌.

اما قرآن این دو اشکال دایره‌ی محدود زمانی و مکانی- را نداشته، ما از قرآن همانطور استفاده می‌کنیم که یاران پیغمبر استفاده می‌کردند؛ بلکه گذشت زمان و پیشرفت علم و دانش به ما امکاناتی داده که بتوانیم استفاده‌ی بیشتری از آن نسبت به مردم اعصار گذشته بنمائیم‌.

همچنین فاصله‌های مکانی‌ نمی‌توانند تأثیری در وضع اعجاز قرآن داشته باشند، کسانی که در حجاز زندگی می‌کردند به قرآن نزدیک‌تر از کسانی که در ایران و روم زندگی می‌کردند، نبودند‌.

← معجزه روحانی

امور ‌خارق‌العاده‌ای که از پیامبران گذشته دیده شده، معمولاً جنبه‌ی جسمانی داشته است‌. زنده کردن مرده، شفای بیماران غیر قابل علاج و… و همه جنبه جسمی دارند‌. و در حقیقت، چشم و گوش انسان را تسخیر می‌کنند‌. ولی الفاظ قرآن که از همین حروف و کلمات معمول ترکیب یافته آنچنان معانی بزرگ در بردارد که در اعماق دل و جان انسان نفوذ می‌کند‌. این معجزه‌ای است که تنها با مغزها و اندیشه‌ها و ارواح انسان‌ها سر و کار دارد‌.

← معجزه‌ای گویا

پیامبران پیشین همیشه همراه معجزات خود بودند و برای اثبات اعجاز آن‌ها مخالفان را دعوت به مقابله به مثل می‌کردند؛ در حقیقت معجزات آن‌ها خود زبان نداشت و گفتار ایشان آن را تکمیل می‌کرد؛ ولی قرآن یک معجزه گویاست‌. خودش به سوی خود دعوت می‌کند‌. لذا پس از وفات پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) همچون زمان حیات او به دعوت خود ادامه می‌دهد‌.

نظرات مختلف علما در علم قرآن

دانشمندان و علمای علوم اسلامی در مورد علم قرآنی نظرات و دیدگاه‌های متفاوتی دارند. گروهی از این علما معتقدند که تمام علوم و دانش بشری در کتاب آسمانی، قرآن نهفته است و این کتاب در برگیرنده تمام اسرار و رموز علومی است که هنوز کشف نگردیده است. دسته دیگری از دانشمندان اعتقاد دارند که قرآن کتاب علومی چون فیزیک یا شیمی نیست بلکه کتاب هدایت و برنامه زندگی انسان‌هاست و علومی که در آن بیان گشته جهت نشان دادن درستی‌ها و بدی‌ها به انسان می‌باشد. در مورد اعجاز و محتوای قرآن، به طور کلی سه دیدگاه اساسی وجود دارد که به بیان این دیدگاه‌ها پرداخته می‌شود. ‌

← دیدگاه اول

نگاه اول بر این اصل استوار است که قرآن منبع دانش علمی است. در عصر حاضر عده زیادی سعی می‌کنند آیات قرآن را بر پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیکی معاصر تطبیق دهند. هدف اصلی این گروه این است که اعجاز علمی قرآن را در حوزه علم نشان دهند و به این ترتیب از یک طرف به پیروان مذاهب و مسالک دیگر عظمت و یگانگی قرآن را بنمایانند و از طرف دیگر مسلمانان را به داشتن چنین کتاب گران‌بهایی مفتخر سازند. این دیدگاه، دیدگاه تازه‌ای نیست و دانشمندان عظیم‌الشانی در گذشته نیز دارای چنین دیدگاهی بوده‌اند.

این گروه از دانشمندان به آیاتی که در آنها بخشی از علومی که بعدها کشف گردید استناد می‌کنند و اعتقاد دارند که این آیات که رمز و اسرار موجود در آنها بعد از گذشت قرن‌ها و کشفیات علوم جدید آشکار گردید نشان می‌دهد که در قرآن تمامی علوم بشر نهفته است و فقط انسان، قدرت و توانایی درک و تفسیر آن را ندارد که گذشت زمان و پیشرفت علم پرده از اسرار این آیات بر می‌دارد.