فاقد فهرست می باشد
اخلاق اسلامی معاشرت
معاشرت
انسان موجودى است اجتماعى و ناگزير از معاشرت؛ و معاشرت اسلامى، اصولى دارد كه در زير مىآيد:
1 ـ اصول و كليات معاشرت اسلامى
از نظر اسلام، معاشرت داراى اصول و ضوابطى است و فرد مسلمان بايد در معاشرتهاى خود، كلياتى را مراعات نمايد؛ ما در ذيل به بيان چند اصل از اصول معاشرت خواهيم پرداخت.
ـ حب و بغضها براى رضاى خدا باشد
عالى ترين مرتبه ايمان، چنانچه امام صادق (ع) مىفرمايد، در اين جمله نهفته است: هر كس براى خدا دوست بدارد و براى خدا دشمن بدارد و براى خدا عطا نمايد از كسانى است كه ايمانش كامل گشته است .
امام باقر (ع) مىفرمايد: دوست داشتن مؤمنى، مؤمن ديگر را، براى خدا، از بالاترين درجات ايمان است .
اگر چه در قسمت بعد اشاره خواهد شد كه يكى ديگر از اصول معاشرت اسلامى انتخاب صحيح معاشر است، ولى اين ملاك كه حب و بغضها براى رضاى خدا باشد عالىترين ملاك انتخاب معاشر و همدم است، اگر چنين باشد و اين شرط مراعات گردد آنوقت انسان آنچه را دوست مىدارد كه محبوب خدا است يعنى، مؤمن را، عادل را، متقى را، و ايمان و پاكيزگى را و…از چيزى بيزار است كه مورد دشمنى خدا است؛ يعنى عاصى و گنهكار را، ظالم و ظلم را، متكبر و تكبر را …و اين يعنى سلامت معاشرت
امام باقر (ع) تمام دين را همين معنا و اصل معرفى مىنمايند: اى اباذر، آيا دين بجز حب و بغض چيز ديگر هم هست .ـ دقت در انتخاب دوست و معاشر
معاشرت، بازار تبادل اخلاق است، بسيارى از محاسن و رذائل اخلاقى از همين معاشرات معمولى انتقال و تسرى مىيابد.
اگر از انسانهاى موفق بپرسيد كه عامل موفقيت شما چه بود؟ بى درنگ يكى از عوامل مهم موفقيت خود را رفاقت با دوستان خوب اعلام مىدارند، و بر عكس اگر از انسانهاى شكست خورده در زندگى بپرسيد: چگونه به اين ناكامىها مبتلا گشتيد؟ خواهند گفت: دوست ناباب.
اخلاق اسلامی معاشرت-آداب معاشرت اسلامى-اصول و كليات معاشرت اسلامى
معاشرت با دوستان بد، انسان را از مسير تكامل باز مىدارد.به همين دليل مسلمان، بايد دوستان خود را با صلاحديد دين خود انتخاب نمايد، يعنى در خصوص اينكه با چه كسانى معاشرت نمايد و با چه كسانى معاشرت ننمايد، بايد نظر اسلام را سؤال نمايد.
به همين دليل ما در بند 4 از همين بخش به ذكر ويژگى دوستان خوب و بد خواهيم پرداخت.
ـ اعتدال و ميانه روى در معاشرت
ميانه روى بهترين و پسنديدهترين شيوهاى است كه در شئون زندگى مراعات آن مفيد و شايسته است.آن كلام معروف بيان خوبى است كه خير الامور اوسطها، بهترين كارها اعتدال در اعمال است .
و شايد صراط مستقيم كه در نماز مطلوب ما است همين اعتدال و ميانهروى در اعمال و خلقيات باشد.
يكى از اصول معاشرت نيز ميانهروى است، كه مؤمن به آن مكلف شده است.
به فرمايش امام على (ع) : شيوه زندگى مؤمن بر اساس ميانه روى و اعتدال است .
در معاشرت نيز افراط و تفريط هر دو مذموم و ناپسند است، هم معاشرت زياد و هم قطع ارتباط با مردم، هر دو ناپسند است.
علاوه اينكه در ابراز دوستى و دشمنى نيز بايد ميانهرو بود، امام على (ع) مىفرمايد : دوستى نبايد درحدى باشد كه مايه مشقت گردد.
امام صادق (ع) مىفرمايد: به هنگام دوستى همه اسرارت را مگو (زياده روى مكن) چون ممكن است دوستى شما از بين برود و تبديل به دشمنى شود . امام على (ع) مىفرمايد: دوست خود را دوست دار باندازه اى كه در آن تجاوز نباشد .
اخلاق اسلامی معاشرت-آداب معاشرت اسلامى-اصول و كليات معاشرت اسلامى
ـ امتحان همنشين
اعتماد به ظاهر افراد، كار مذمومى است.البته سوء ظن به افراد، هم ناپسند است.لذا انسان مىبايست كسى را كه مىخواهد با او پيمان دوستى و رفاقت داشته باشد، آزمايش نمايد.امام على (ع) اعتماد قبل از آزمايش را چنين توصيف مىكند:
اعتماد به هر كس قبل از آزمايش، از ناتوانى است.و نيز مىفرمايد: قبل از امتحان به كسى اطمينان نكن .
و امام صادق (ع) در بيان شيوه امتحان مردم مىفرمايد: به روزه و نماز مردم گول نخوريد زيرا چه بسا انسان به نماز و روزه شيفته شود تا آنجا كه اگر ترك كند به هراس افتد، ولى آنها را به راستگوئى و امانتدارى بيازمائيد
ـ معاشرت به تناسب افراد
زندگى در جامعههاى بشرى، اخلاقى انعطاف پذير را مىطلبد.
در جامعه افراد مختلفى با روحيات مختلف زندگى مىكنند؛ جماعتى زود رنجند، جماعت ديگر سعه صدر دارند، عدهاى بذله گو هستند و گروهى جدى و خشن؛ بعضى، از نرم خوئى انسان سوء استفاده نمىكنند و گروهى…
بديهى است با اين همه روحيات مختلف انسان نمىتواند با همه افراد با يك روحيه رفتار نمايد.بلكه با هر كس بايد طبق شناختى كه از روحيه او دارد، معاشرت نمايد.امام على (ع) مىفرمايد: كسيكه متناسب با خلق و خوى مردم با آنها معاشرت و رفتار كند از شر آنها در امان ماند .
ـ رعايت حق معاشر
اين اصل از اصول مهم معاشرت است كه رعايت آن، مايه استحكام پيوندهاى اجتماعى مىگردد .
بايد توجه داشت كه اسلام دين وظايف متقابل است و اقشار جامعه نسبت به هم حقوقى دارند كه ملزم به انجام آن مىباشند حقوق پدر بر فرزند و فرزند بر پدر، حق همسايه، حقوق همكار و دوست و همه اينها بطور متقابلند.
يكى از اساسى ترين اصول اسلام همين مقررات و رعايت آنها است.
حق الناس از اهميت فراوانى در اسلام برخوردار است و حتى از حق الله بالاتر است.چنانچه امام على (ع) مىفرمايد: خداوند حقوق بندگانش را بر حقوق خودش مقدم داشته است .
بعنوان نمونه در حق همسايه پيامبر اكرم (ص) مىفرمايد: …كسى كه همسايه خود را مورد اذيت و آزار قرار دهد بوى بهشت بر او حرام است و جايگاه او جهنم است؛ و بد جايگاهى است .و نيز فرمود: كسى كه حق همسايه را ضايع كند از ما نيست و دائما جبرئيل در حق همسايه وصيت مىكرد تا اينكه من گمان كردم كه او ارث مىبرد . و درباره حق همسر اسحاق بن عمار از امام صادق (ع) سؤال مىكند: حق زن چيست كه اگر مرد آنرا انجام داد، نيكو مىشود؟ امام (ع) فرمود: همسرش را سير كرده به او لباس بپوشاند و اگر اشتباه و خطائى انجام داد او را ببخشد.
و حق پسر بر پدر، اين است كه اسم نيكوئى بر او بگذارد، او را قرآن بياموزد و در وقت بلوغ براى او همسرى برگزيند و… .
اخلاق اسلامی معاشرت-آداب معاشرت اسلامى-اصول و كليات معاشرت اسلامى
امام سجاد (ع) درباره حق معاشر مىفرمايد: اما حق معاشر بر تو اين است كه او را نفريبى و با او دغل نكنى و به او دروغ نگوئى و غافلش نساخته، و گولش نزنى.و براى او كارشكنى نكنى و…اگر به تو اعتماد كرد هر چه توانى براى او بكوش.
حضرت (ع) بعد از بيان پنجاه حق فردى و اجتماعى مىفرمايد: اين حقوق در گردن تو است، كه در هيچ حال نمىتوانى از آنها جدا باشى و رعايت آنها بر تو لازم است.و از خدا در اين راه كمك بخواه .
از نظر اسلام، معاشرت وقتى سالم است كه همنشينان، به اقامه حقوق هم و اداى آنها قيام نمايند.
ما در قسمتهاى بعدى، درباره حقوق دوست صحبت خواهيم كرد.
